Kluczowe informacje
Podejrzewasz, że masz fałszywy banknot? NBP zaleca zasadę 4 kroków przy weryfikacji banknotów: Dotknij – Popatrz – Przechyl – Sprawdź.
Autentyczny banknot ma wyczuwalne wypukłości (portret, „Narodowy Bank Polski”, duża cyfra nominału, godło), a pod światło widać znak wodny, nitkę zabezpieczającą i druk uzupełniający (recto-verso).
Po przechyleniu pojawia się efekt kątowy właściwy dla nominału (z wyjątkiem zmodernizowanego 200 zł); w świetle UV widać kolorowe włókna, świecące fragmenty wzorów/numeracji oraz mikrodruki.
W razie podejrzenia fałszywki nie wprowadzaj jej do obiegu (art. 310 k.k. – do 10 lat więzienia); wezwij policję lub zgłoś się z banknotem do banku na weryfikację.
Myślisz, że fałszywe pieniądze to nie Twój problem? Chwila nieuwagi w sklepie, pośpiech na targu, wypłata „pod stołem” od nie do końca uczciwego pracodawcy i podrobiony banknot może trafić także do Twojego portfela.
Jak rozpoznać fałszywy banknot? Zasada 4 kroków NBP
Narodowy Bank Polski (NBP) radzi, aby weryfikując autentyczność pieniędzy, kierować się zasadą czterech kroków: 👉 Dotknij – Popatrz – Przechyl – Sprawdź.
Zmodernizowane banknoty obiegowe:
Źródło: Narodowy Bank Polski (https://nbp.pl/banknoty-i-monety/banknoty-obiegowe/)
Dotknij – sprawdź fakturę i wypukłości podejrzanego banknotu
Autentyczne pieniądze nie są gładkie jak kartka papieru. Poczuj banknot w dłoni – oryginał ma elementy wypukłe, wyczuwalne na portrecie władcy, napisie „Narodowy Bank Polski”, dużej cyfrze nominału i godle RP. To efekt tzw. druku stalorytniczego (wklęsłego). Fałszywki zwykle są gładkie i zbyt cienkie lub zbyt miękkie.
Co sprawdzić palcami na przedniej stronie:
- Portret władcy (Mieszko I na 10 zł, Bolesław Chrobry na 20 zł, Kazimierz Wielki na 50 zł, Władysław Jagiełło na 100 zł, Zygmunt Stary na 200 zł, Jan III Sobieski na 500 zł).
- Cyfrowe oznaczenie nominału.
- Napis „NARODOWY BANK POLSKI”.
- Godło Rzeczypospolitej Polskiej.
- Podpisy Prezesa i Głównego Skarbnika NBP.
- Napis „WARSZAWA” i data emisji.
- Górny pas z prawej strony portretu.
- Oznaczenie dla niewidomych (różne dla każdego nominału).
Co sprawdzić palcami na tylnej stronie:
- Główny element szaty graficznej.
- Słowne oznaczenie nominału.
- Cyfrowe oznaczenie nominału.
- Napis „NARODOWY BANK POLSKI”.
- Pas u dołu banknotu.
Popatrz – obejrzyj banknot pod światło
Trzymając banknot pod światło zobaczysz zabezpieczenia ukryte w strukturze papieru. Zwróć uwagę na:
- Znak wodny. Na niezadrukowanym polu (lewym marginesie) powinieneś wyraźnie zobaczyć wielotonowy wizerunek władcy (taki sam jak na portrecie) oraz cyfrowe oznaczenie nominału. Znak wodny jest „wtopiony” w papier – jest jaśniejszy i ciemniejszy w różnych miejscach, tworząc plastyczny obraz. W podróbkach jest on często nadrukowany, niewyraźny, jednokolorowy lub go w ogóle nie ma.
- Nitka zabezpieczająca. W papier wtopiona jest pionowa, ciemna linia. Jest to tzw. nitka okienkowa – na powierzchni banknotu widać ją tylko w metalicznych fragmentach, ale pod światło tworzy jedną, nieprzerwaną linię z cyfrowym oznaczeniem nominału (np. „100 ZŁ”).
- Druk uzupełniający (recto-verso). Po obu stronach banknotu, w owalnym polu, znajdują się fragmenty korony. Gdy popatrzysz pod światło, elementy te idealnie się uzupełniają, tworząc kompletny, precyzyjny obraz korony. W falsyfikatach często nachodzą na siebie lub są niedokładnie spasowane.
Przechyl – aby sprawdzić pod kątem, czy pieniądze są prawdziwe
Wszystkie polskie banknoty mają zabezpieczenie, które nazywa się „efekt kątowy” – wyjątkiem jest zmodernizowany banknot 200 zł. Poruszaj banknotem i obserwuj, jak niektóre jego elementy reagują na zmianę kąta padania światła.
Efekt kątowy znajduje się w różnych miejscach w zależności od nominału:
- 10 zł (banknot zmodernizowany i sprzed modernizacji) – na przedniej stronie w zależności od kąta patrzenia cyfrowe oznaczenie nominału „10” zmienia się z jasnego na ciemne.
- 20 zł (banknot zmodernizowany i sprzed modernizacji) – na stronie przedniej w zależności od kąta patrzenia cyfrowe oznaczenie nominału „20” zmienia się z jasnego na ciemne.
- 50 zł (banknot zmodernizowany i sprzed modernizacji) – w zależności od kąta patrzenia widać cyfrowe oznaczenie nominału „50” lub koronę w owalu.
- 100 zł – banknot zmodernizowany – z lewej strony portretu władcy zastosowano dodatkowy efekt kątowy; w zależności od kąta patrzenia widać cyfrowe oznaczenie nominału „100” lub koronę w owalu. Banknot sprzed modernizacji – w zależności od kąta patrzenia z prawej strony portretu władcy widać cyfrowe oznaczenie nominału „100” lub koronę.
- 200 zł – banknot sprzed modernizacji – na stronie przedniej w prawej dolnej części na wyodrębnionej płaszczyźnie w zależności od kąta patrzenia widać cyfrowe oznaczenie nominału „200” lub koronę w owalu. Zmodernizowany banknot o nominale 200 zł nie posiada efektu kątowego.
- 500 zł – w zależności od kąta patrzenia – w prawej części portretu władcy cyfrowe oznaczenie nominału „500” zmienia się z jasnego na ciemne. Po lewej stronie portretu w tarczy herbowej widoczne są prostokątne pola.
Sprawdź – czy masz podrobiony banknot, czy prawdziwy
Na koniec zostały zabezpieczenia utajone. Niektóre elementy będą widoczne dopiero przy oglądaniu banknotów w ultrafiolecie. Lampa emitująca światło ultrafioletowe pomoże sprawdzić, czy banknot posiada ukryte elementy graficzne.
W świetle UV autentyczne banknoty ukazują:
- kolorowe włókna wtopione w papier,
- fragmenty wzorów i numerów świecące na zielono, żółto lub niebiesko, a reszta banknotu pozostaje ciemna (papier sam nie świeci).
Jeśli masz dobry wzrok lub lupę, przyjrzyj się niektórym elementom graficznym. Znajdziesz tam mikrodruk – maleńkie napisy, np. „NBP” lub cyfrowe oznaczenie nominału, które są niemożliwe do odtworzenia na zwykłej drukarce.
Jak rozpoznać fałszywe 100 zł?
Jednym z najczęściej fałszowanych polskich banknotów jest 100 zł. Dlaczego? Ma on wystarczająco wysoką wartość, aby było warto go podrobić, a dodatkowo jest na tyle powszechny, że nawet nie wzbudza podejrzeń.
Jak sprawdzić, czy trafiłeś na fałszywe 100 zł?
Źródło: Narodowy Bank Polski (https://nbp.pl/banknoty-i-monety/banknoty-obiegowe/100-zl/)
- Znak wodny – obejrzyj banknot pod światło i zobacz znak wodny przedstawiający wizerunek władcy oraz cyfrowe oznaczenie nominału „100”. Pole znaku wodnego nie jest zadrukowane.
- Nitka zabezpieczająca – obejrzyj banknot pod światło i zobacz pionową, ciemną linię z cyfrowym oznaczeniem nominału „100” oraz skrótem „ZŁ”, widocznymi również w odbiciu lustrzanym. Krój liter mikrotekstu został zmodyfikowany. Nitka zabezpieczająca została umieszczona w strukturze papieru.
- Farba zmienna optycznie – zmień kąt patrzenia i kolor rozety płynnie przejdzie ze złotego w zielony.
- Recto-verso (uzupełniający się druk obustronny) – obejrzyj banknot pod światło, a elementy graficzne znajdujące się na obu stronach banknotu uzupełnią się i utworzą pełny obraz – koronę w owalu.
- Efekt kątowy – w zależności od kąta patrzenia z prawej strony portretu władcy zobaczysz koronę lub cyfry oznaczenia nominału „100”, z lewej zaś słowne i cyfrowe oznaczenia nominału, a pomiędzy nimi skrót „NBP”.
- Mikrodruki – to drobne napisy wykonane z dużą precyzją techniką druku stalorytniczego lub offsetowego. Najmniejszy tekst na banknocie powinien być wyraźny i czytelny w powiększeniu.
- Zabezpieczenia utajone – w promieniach UV widać kwadrat z cyfrowym oznaczeniem nominału „100” i skrótem „ZŁ”, numerację banknotu oraz inne wybrane elementy.
Podrobione pieniądze – co zrobić, gdy trafisz na fałszywy banknot?
Jeśli podejrzewasz, że masz w ręku fałszywe pieniądze, zachowaj spokój i postępuj zgodnie z poniższą procedurą. To bardzo ważne, aby uniknąć nieprzyjemności lub nawet oskarżenia o współudział w przestępstwie.
- Nie puszczaj banknotu dalej w obieg! Najgorsze, co możesz zrobić, to próba „pozbycia się” problemu i zapłacenia nim za zakupy. Wprowadzanie fałszywych pieniędzy do obiegu to przestępstwo (art. 310 Kodeksu karnego), za które grozi nawet do 10 lat pozbawienia wolności.
- Jeśli jesteś przy kasie, poproś o wezwanie policji. Jeśli kasjer twierdzi, że Twój banknot jest fałszywy, nie oddawaj mu go i nie odchodź. Poczekaj na przyjazd patrolu, który sporządzi odpowiedni protokół.
- Jeśli znalazłeś go w portfelu później, zgłoś się na policję lub do banku. Zabierz podejrzany banknot i udaj się do najbliższego komisariatu policji lub oddziału dowolnego banku. Tam zostanie on sprawdzony i zatrzymany do ekspertyzy. Otrzymasz pokwitowanie.
- Postaraj się przypomnieć, skąd masz ten banknot. Każda informacja o okolicznościach jego otrzymania może być cenna dla policji w ustaleniu źródła fałszerstwa.
Pamiętaj, jeśli oddasz banknot do weryfikacji i okaże się on prawdziwy, zostanie Ci zwrócony. Jeśli będzie fałszywy – niestety, stracisz jego równowartość. Jest to jednak znacznie mniejsza cena niż konsekwencje prawne świadomego posługiwania się podróbką.
Ważne: Jeśli nieświadomie próbujesz zapłacić fałszywym banknotem, a kasjer to zauważy – wezwie policję. Będziesz przesłuchany jako świadek. Jeśli działałeś w dobrej wierze i nie wiedziałeś, że banknot jest fałszywy, żadna kara ci nie grozi. Problem mają osoby, które świadomie wprowadzają podróbki do obiegu.
Najczęściej zadawane pytania
Czy bankomat może wydać fałszywe pieniądze?
Jest to praktycznie niemożliwe, ale istnieje bardzo niskie prawdopodobieństwo, że skanery i systemy zabezpieczające urządzenia „przeoczą” fałszywe pieniądze. Taka sytuacja może się zdarzyć w bankomatach, które są jednocześnie wpłatomatami i trafiają do nich pieniądze „z ulicy”.
Czy fałszywe banknoty są zawsze nowe?
Nie, fałszywe banknoty nie są zawsze nowe. Fałszerze często celowo postarzają banknoty, aby wyglądały na używane i nie wzbudzały podejrzeń – zginają je, brudzą lub przetrzymują w wilgoci, co sprawia, że wyglądają bardziej wiarygodnie.
Jak sprawdzić, czy dolar jest prawdziwy?
Dotknij i obejrzyj banknot pod światło: papier powinien być bawełniany i lekko chropowaty z wypukłym nadrukiem, widoczny ma być znak wodny portretu zgodny z nadrukiem oraz wtopiona nitka z mikrotekstem „USA”/nominał; w nowszych $100 zwróć uwagę na liczbę zmieniającą kolor i niebieską wstęgę 3D z ruchomymi elementami.
Jak sprawdzić, czy euro jest prawdziwe?
Użyj zasady „dotknij–spójrz–przechyl”: prawdziwe euro jest bawełniane i lekko chropowate z wypukłym nadrukiem, a pod światło widać znak wodny z portretem Europy oraz ciemną nitkę zabezpieczającą z symbolem € i nominałem.
